Fıtıkların çeşitleri neler? En sık hangileri görülüyor?

“Bugün toplumda oldukça yaygın ve sık görülen çoğu zamanda gizlenen ihmal edilen bir hastalıktan fıtıktan bahsetmek istiyorum. Fıtık Arapça bir tabirdir yırtık yarık anlamına gelmektedir” diyen Tahir Mantı, fıtık çeşitleri ve tedavileri hakkında şu bilgileri verdi:

“Latince karşılığı “HERNİA” dır yani kabartı tomurcuklanma anlamına gelmektedir. Fıtık toplumun her yaş grubunda bilhassa çocuklarda ve yaşlılarda oldukça sık ve yaygın görülen bir hastalıktır. Bazen de hayatı ciddi şekilde tehdit eden bir patolojidir. Fıtık çoğu zaman toplumun bildiğinin aksine konjenitaldir (doğumsaldır).  Bu oran oldukça yüksektir.  %70 oranındadır, ancak sonradan olan edinsel kısım %30’dur. 

Fıtığı tıbbı olarak tarif etmek gerekirse karın içerisindeki herhangi bir organın karın içini saran zara peritona sarılı olarak karın dışına çıkmasıdır. Biz buna eksternal (dış) fıtıklar diyoruz. Bir de karın içerisindeki girintilere bağırsak ansları ve diğer organların girmesi sonucu meydana gelen fıtıklar vardır ki biz buna iç fıtıklar diyoruz. Mesela buna en güzel örnek midenin diyafragma deliğinden göğüs boşluğuna geçmesidir (hiatal herni). Bir de disk hernisi dediğimiz bel fıtıkları vardır bu bizim konumuz dışıdır Beyin ve Sinir Cerrahisini ilgilendirmektedir.

1-Konjenital olan fıtıklar nasıl meydana gelmektedir?

Çocuk anasının karnında iken (intrauterin hayatta) yumurtalar testisler çocuğun karnının içindedir. Üçüncü aydan sonra yumurtalar bir yol takip ederler (kanalis ingunalis) ve torbalara inerler sonra bunların takip ettiği yol kapanır eğer bu yol kapanmayacak olur ise yumurtaların takip ettiği yolu karın içerisindeki diğer organlarda bilhassa bağırsaklar takip eder karın dışında kasıkta belirgin hale gelirler işte biz buna fıtık diyoruz. Bazen yumurtalar yolu kat edemezler kanalın ortasında kalırlar. Buna inmemiş testis diyoruz. Zamanında fark edilip tedavisi gerekir tedavi edilmezse kısırlıklara ve testis tümörlerine sebep olabilir. Ayrıca sonradan olan fıtıkları tetikleyici faktörler vardır. Karın içerisindeki basıncı artıran durumlar gebelik, obezite, ağır işlerde çalışma, kronik bazı hastalıklar (öksürük, kabızlık gibi) bunlarda tetikleyici faktörlerdir.

Dış fıtıkların en sık görülen çeşitleri kasık fıtıkları inguinal hernilerdir. Bunlar da kendi aralarında direk ve indirek diye ayrılmaktadır. İndirek fıtıklar boru şeklindedir. Kanalis ingunalis dediğimiz bir kanalı takip ederek dışarıda belirti verirler. Çocuklarda ve erkek hastalarda en sık gördüğümüz fıtık tipi bunlardır. Direk fıtık en fazla yaşlı erkeklerde görülmektedir yuvarlak ve oval şeklinde kendini belli eder. Hastalar ağır bir şey kaldırdığı veya öksürdüğü zaman kasık bölgesinde acıma, yırtılma ve ağrı olduğunu belirtmektedir.

Fıtık dediğimiz zaman çocuklardaki kasık ve göbek fıtığının üzerinde durmamız gerekir. Yeni doğan çocuğun çocuk hekimleri tarafından iyi muayenesi gerekir. Çocuklarda diğer konjenital anomalilerin yanında kasık fıtığı göbek fıtığı inmemiş testis ve hidroselin olup olmadığı erken yaşlarda tespit edilmesi gerekir. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa tedavi o kadar yüz güldürücü olmaktadır. İyi muayenenin yanında şimdi ultrason gibi bir tetkik metodumuz vardır. Ultrasonla yumurtaların ve kanalın durumu fıtık olup olmadığı anında tespit edilmektedir. Eğer bir çocukta kasık fıtığı tespit edilmiş ise ameliyatla (yüksek ligasyon) %100 tedavi edilmektedir. Göbek fıtıklarını ise iki yaşına kadar takip etmek gerekir bandaj yapılarak tedavi büyük bir oranda yapılmaktadır.

2-Fıtıkların belirtileri nelerdir?

Fıtığın çeşidine ve bölgesine göre belirti vermektedir. Genel olarak fıtıkların belirtilerinden söz etmek gerekirse kabartı, şişlik, ağrı, yanma, sancı, kabızlık, şişkinlik ve diğer dispeptik şikayetler olabilir. Fıtık nedeniyle müracaat eden hastaları iyi muayene etmek gerekir. Hastalar çekindikleri için ve hastalığı kasık bölgesinde mahrem bölgede olduğu için çoğu zaman çekinerek muayene olurlar. Çoğu zaman bazı patolojiler gözden kaçabilir. Kasık fıtıklarında hastaları mutlaka ayakta muayene etmek gerekir.

3-Dış fıtıkların çeşitleri nelerdir? En sık hangileri görülmektedir?

Kasık fıtıkları bunlarında çeşitleri mevcuttur. Direk, indirek, femoral herniler, göbek fıtıkları, epigastrik herniler ve insizyonel hernilerdir. Femoral herniler kadınlarda sağ kasıkta daha fazla gözükmektedir bu anatomik yapıyla ilgilidir. Boğulmaya meyillidir çoğu zaman gözden kaçabilir ve hayati tehlike arz edebilir.
Göbek fıtıkları kadınlarda erkeklere göre biraz daha fazla gözükmektedir. Doğumsaldır. Gebelik ve sık doğumlar tetikleyici faktörlerdir boğulmaya meyillidir. Obezlerde daha fazla gözükmektedir.

Epigastrik herniler göbeğin üst tarafında orta hatta bazen de göbeğe yakın şişliklerle karşımıza çıkmaktadır. Sık görülür ameliyatlarla iyi neticeler alınmaktadır. Bir de kesi yeri fıtıkları (insizyonel herniler) mevcutur. Hastalar daha önce ameliyat geçirmişlerdir. Ameliyat yerinde gelişen fıtıklardır. İnsizyonel herniler transfer (yatay) kesilerde, vertikal (dikey) kesilere göre daha fazla gözükmektedir.

4-Fıtıkla karışan diğer hastalıklar nelerdir?

Varikoseller, kordon kesitleri, soğuk apse, inmemiş testis, testis tümörüleri, kasıktaki varisler, lenfadenopati dediğimiz laplar ve hidrosel gibi hastalıklar fıtıklarla karışabilir.

5-Fıtıklarda boğulma olayı dediğimiz hayatı tehdit eden durumlar nasıl meydana gelmektedir?

Bunun için fıtık tespit edildiği takdirde elektif olarak ameliyat edilmelidir. Aksi takdirde karın içerisinden dışarı çıkan organ tekrar içeri giremez. Organın fonksiyonu bozulur işlevini yapamaz (ileus) hale gelir. Patoloji daha da ilerleyerek organ hasarı ve beslenme bozukluğu meydana gelir. Bunun üzerine kan elektrolitleri dengesi bozulur hastanın genel durumu süratle bozularak ölüme kadar gidebilir. Onun için bu noktaya gelmeden hastaların bir an evvel ameliyat edilmesinde hayati açıdan önem vardır. 

Fıtık ameliyatlarında mortalite (ölüm oranı) binde 5 iken eğer fıtık boğulur ise ölüm oranı binde 64 olmaktadır. Bu nedenle hastalığın fazla ilerlemeden boğulma meydana gelmeden doktora giderek ameliyat olmasında yarar vardır.

Fıtığın gerek tedavisi gerekse anatomisi karmaşık ve teknik bir konudur. Kesin olarak şunu ifade etmeliyim ki fıtığın tedavisi ameliyattır. İlk fıtık ameliyatını yapan Aleodo Bassini'dir. Fıtık ameliyatının temellerini Bassini atmıştır ama ondan sonra fıtık ameliyatlarında teknik açıdan çok olumlu gelişmeler olmuştur. Elimizdeki sütur metaryelleri, sentetik yamalar, mechler, antibiyotikler, asepsi ve antisepsi konseptinin gelişmesi fıtık ameliyatlarında başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Fıtık ameliyatlarında sonraki nüks oranlarımız oldukça azalmıştır. Çorum Özel Hastanesi’nde Tüm Fıtık Ameliyatları Genel Cerrahi Uzmanı Opr. Dr. Musa Türkmen ve ekip arkadaşları tarafından yapılıyor.